VẬT LÝ TRỊ LIỆU PHỤC HỒI TỔN THƯƠNG DÂY CHẰNG CHÉO TRƯỚC (ACL) KHỚP GỐI

Dây chằng chéo trước là một mô liên kết dày gắn liền hai đầu xương đùi và xương chày với nhau. Dây chằng chéo trước đóng vai trò quan trong trong việc ngăn xương chày dịch chuyển ra trước so với xương đùi, đồng thời góp phần ngăn xương chày xoay quá nhiều khi chịu sức.

Đứt dây chằng chéo trước là một trong những tổn thương thường gặp trong lao động, tai nạn giao thông, cũng như trong thể thao. Vật lý trị liệu phục hồi chức năng đứt dây chằng chéo trước đã trải qua những thay đổi đáng kể trong thập kỷ qua, và là Phương pháp điều trị chính nhằm lấy lại tất cả các chức năng bị ảnh hưởng của khớp gối. 

Các mục tiêu chính phục hồi tổn thương dây chằng chéo trước :

·             Lấy lại sự ổn định trong chức năng khớp gối.

·         Phục hồi  sức mạnh cơ

·         Đạt mức chức năng tốt nhất có thể

·         Giảm nguy cơ tái chấn thương

·     

Các bài tập chuỗi động đóng (CKC) và các bài tập chuỗi động mở (OKC) đóng một vai trò quan trọng trong việc lấy lại sức mạnh cơ (cơ tứ đầu đùi và cơ tam đầu đùi) và sự ổn định của khớp gối.

Các bài tập về chuỗi động đóng đã trở nên phổ biến hơn các bài tập chuỗi động mở trong phục hồi dây chằng chéo trước. Các bác sỹ Vật Lý Trị Liệu tin rằng các bài tập chuỗi động đóng an toàn hơn các bài tập của chuỗi động mở bởi vì chúng ít gây căng hơn cho mô dây chằng mới vừa ghép nối phẫu thuật. Bên cạnh đó, các Bác sỹ cũng tin rằng các bài tập chuỗi động đóng có tính năng và hiệu quả hơn như bài tập của chuỗi động mở.

Sau khi tổn thương dây chằng chéo trước, bất kể là bệnh nhân có phẫu thuật hay không thì chương trình vật lý trị liệu tập trung vào việc lấy lại được tầm hoạt động khớp gối, sức mạnh cơ, cảm thụ bản thể và tính ổn định của khớp gối là luôn luôn cần thiết.

Nguyên tắc PRICE nên được sử dụng để giảm sưng và đau (PRICE là các chữ viết tắt trong tiếng Anh.  Protection- bảo vệ khớp; Rest-nghỉ ngơi; Ice-chườm đá; Compression- băng ép; Elevation-kê cao chi).

Các bài tập nên khuyến khích để lấy lại hết tầm hoạt động khớp gối; tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và tam đầu đùi; gia tăng cảm thụ bản thể. Xem xét việc tích hợp bất kỳ bài tập nào vào một chương trình phục hồi ở giai đoạn này khi phù hợp với bệnh nhân gồm:

·         Bài tập co cơ tĩnh (gồng cơ) tứ đầu đùi, tam đầu đùi.

·         Gia tăng tuần hoàn từ ngọn chi.

·         Gập duỗi gối ở vị thế ngồi.

·         Di động xương bánh chè.

·         Tập mạnh cơ mông nhỡ ở vị thế nằm nghiêng.

·         Bài tập cơ mông lớn ở vị thế nằm sấp.

·         Gập gối ở vị thế nằm sấp (bài tập nên nhẹ nhàng).

·         Chuyển trọng lượng ở vị thế đứng (bước lên phía trước / phía sau, phía bên).

 Nguyên tắc RICE và liệu pháp điện trị liệu có thể được áp dụng trong vài tuần trước khi phẫu thuật để giảm sưng và đau,. Điều này sẽ giúp bệnh nhân lấy lại được sự vận động và sức mạnh cơ tốt hơn sau phẫu thuật. Bệnh nhân phải được chuẩn bị tinh thần cho cuộc phẫu thuật.

Trước khi tiến hành phẫu thuật, đầu gối bị tổn thương nên ở trạng thái tĩnh, ít hoặc không sưng, có tầm hoạt động đầy đủ, và bệnh nhân cần phải có dáng đi bình thường hoặc gần bình thường. Điều quan trọng là chuẩn bị tốt cho phẫu thuật . Đây là hướng dẫn:

1.   Bất động khớp gối: Sử dụng dụng cụ cố định khớp gối và nạng cho đến khi bạn lấy lại được kiểm soát cơ bắp tốt. Việc sử dụng kéo dài của dụng cụ cố định gối nên được giới hạn để tránh bị teo cơ tứ đầu đùi.

2.   Kiểm soát Đau và Sưng: chườm đá và thuốc chống viêm được sử dụng để giúp kiểm soát đau và sưng.

3.   Phục hồi lại các tầm hoạt động khớp gối với bài tập co cơ hướng tâm cơ tứ đầu đùi, chân thẳng giơ cao, và các bài tập lấy lại tầm hoạt động khớp nên được bắt đầu ngay lập tức để lấy lại được toàn bộ tầm hoạt động nhanh nhất có thể. Lấy lại tầm hoạt động duỗi gối hoàn toàn bằng cách thực hiện các bài tập sau đây: duỗi gối thụ động, bài tập nâng gót. Lấy lại tầm hoạt động gập gối bằng cách thực hiện các bài tập sau đây: gập gối thụ động, trượt trên tường, Trượt gót.

4.   Gia tăng sức mạnh cơ:  Khi khớp gối đạt được 100 độ gập, bạn có thể bắt đầu gia tang sức mạnh cơ. Các ví dụ về bài tập như đạp xe đạp cố định, bơi lội, Máy tập thể dục…

5.   Tâm lý người bệnh: bệnh nhân phải biết những gì sẽ xảy ra trong cuộc phẫu thuật và hiểu các giai đoạn phục hồi sau khi phẫu thuật.

·         Tuần 1

        Thường xuyên chườm đá và kê cao chi để giảm sưng. Mục tiêu là phải lấy hết tầm hoạt động duỗi gối và 70 độ gập gối trong tuần đầu tiên. Việc sử dụng nẹp và nạng nạng là điều bắt buộc.

        Di động xương bánh chè sẽ được áp dụng ít nhất trong vòng 8 tuần đầu. Bài tập di động khớp gối cũng sẽ thực hiện trong 4 tuần đầu, duỗi thụ động hết tầm của khớp gối; vận động thụ động và chủ động gập gối. Có thể thực hiện các bài tập tang sức mạnh cơ đối với cơ tam đầu cẳng chân và cơ tứ đầu đùi (đặc biệt là cơ rộng trong).
(Xem Video minh họa tại đây)

·         Tuần 3-4

        Bệnh nhân phải cố gắng gia tăng giai đoạn chịu sức để đi với nạng. Nếu kiểm soát sứ mạnh các cơ tam đầu cẳng chân/cơ tứ đầu đùi tốt, thời gian sử dụng nạng có thể được rút ngắn.

(Xem Video minh họa tại đây)

·         Tuần 5

       Thời gian sử dụng nẹp gối được giảm dần. Bài tập cho cơ tam đầu đùi và tứ đầu đùi (đặc biệt là cơ rộng trong) có thể áp dụng các bài tập chuỗi động đóng. Các bài tập nên bắt đầu với cường độ nhẹ trước (50% lực tối đa) và dần dần tăng tiến lên 60-70%. Các bài tập chuỗi động đóng nên được tập từ các tư thế ít chịu tải lực trước (đạp xe, ép chân, bước đi) đến các tư thế chịu tải lực nhiều hơn (ví dụ bài tập squat). Sự tăng tiến của bài tập phụ thuộc vào tình trạng đau, sưng và sức mạnh cơ tứ đầu đùi. Các bài tập gia tăng cảm thụ bản thể, thăng bằng và điều hợp có thể bắt đầu nếu sức mạnh các cơ tốt.

(Xem Video minh họa tại đây)

·         Tuần 10

        Các chuyển động hướng về phía trước, lui về sau và ra phía bên (các bài tập co cơ hướng tâm, ly tâm tất cả các cơ ở khớp gối.

(Xem Video minh họa tại đây)

·         Tháng thứ 3

       Sau 3 tháng, bệnh nhân có thể tiến hành các bài tập chức năng như chạy và nhảy. Các bài tập cảm thụ bản thể và điều hợp tăng tiến hơn. Để kích thích gia tăng điều hợp và kiểm soát cơ co hướng tâm và ly tâm, bài tập nên được tăng cường hơn nữa, gia tăng tốc độ của thực hiện bài tập, độ phức tạp của bài tập, sức đề kháng, thực hiện từ hai chân xuống một chân…

(Xem Video minh họa tại đây)

·         Tháng thứ 4-5

       Mục tiêu cuối cùng là tối đa hóa độ bền và sức mạnh của đầu gối, tối ưu hóa kiểm soát cơ bắp bằng các bài tập phối hợp. Tăng tốc và giảm tốc độ, sự thay đổi hướng trong việc chạy để khớp gối thích nghi và tránh chấn thương mới trong quá trình sinh hoạt hàng ngày, cũng như vui chơi thể thao sau này.

(Xem Video minh họa tại đây)

Có ba yếu tố quan trọng: 1) Lấy lại hết tầm duỗi gối càng nhiều càng tốt, 2) chịu sức nặng, và 3) các bài tập chuỗi động mở và đóng. Duỗi gối sớm sẽ tạo thành nền tảng cho toàn bộ chương trình vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau này. Tỉ lệ co rút cơ gập gối cùng với yếu cơ tứ đầu đùi và rối loạn chức năng duỗi gối sau khi tái tạo dây chằng chéo trước giảm đáng kể khi khớp gối duỗi được hết tầm ngay sau khi phẫu thuật. Sức mạnh cơ tứ đầu đùi được tăng cường khi gối duỗi hết tầm và chịu sức nặng sớm. Sự kết hợp của việc duỗi gối hết tầm, chịu sức sớm, bài tập chuỗi động đóng để gia tăng sứ mạnh cơ tứ đầu đùi cho phép bệnh nhân tiến bộ trong giai đoạn phục hồi sau phẫu thuật với tốc độ khá nhanh, đồng thời cũng gia tăng độ ổn định của dây chằng vừa phẫu thuật. Chịu sức sớm sẽ mang lại nhiều lợi ích và có thể làm giảm đau khớp chè-đùi. Vận động sớm là an toàn và có thể giúp tránh những vấn đề hình thành dầy dính các mô liên kết sau này. Bác sỹ vật lý trị liệu sẽ theo dõi những nguy cơ biến chứng có thể xảy ra đối với bệnh nhân chưa duỗi gối hết tầm.

Nếu cần bất kỳ sự tư vấn hay hỗ trợ cho mình hay người thân yêu của mình, anh (chị) có thể liên hệ đến  Vật Lý Trị Liệu tại nhà Best Care

hoặc nói với chúng tôi qua 0937782677 để cùng đồng hành mang đến những điều tốt đẹp nhất cho bản thân và gia đình mình.
Tin tức liên quan:
- TẬP VẬT LÝ TRỊ LIỆU TẠI NHÀ Ở ĐÂU?