VẬT LÝ TRỊ LIỆU TẠI NHÀ GÃY XƯƠNG CỔ CHÂN - MẮT CÁ CHÂN

Gãy xương cổ chân
Gãy xương cổ chân là tổn thương một hay nhiều xương thuộc khớp cổ chân, bao gồm gãy đầu dưới xương chày và xương mác, hay gãy xương sên; các loại gãy này có thể là gãy phạm khớp hay không phạm khớp.

Cổ chân có thể bị gãy dao động từ một vết gãy đơn giản ở một xương, điều này có thể không gây cản trở việc đi lại, hay có một vài vết gãy, khiến mắt cá chân bị di lệch và có thể không được chịu sức lên chân trong vài tháng.

Nói một cách đơn giản, càng nhiều xương bị gãy, cổ chân càng không ổn định. Có thể có dây chằng bị tổn thương kèm theo. Các dây chằng cổ chân giữ các xương cổ chân cố định với nha và giữ đúng vị trí của nó khi chuyển động.

Gãy các xương cổ chân ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. 

Giải phẫu học

Ba xương tạo nên khớp cổ chân:

• Xương chày – một trong hai xương chẳng chân, chịu sức chính ở cẳng chân.
• Xương mác - xương cẳng chân thứ hai.
• Xương sên - một xương nhỏ nằm giữa xương gót chân (calcaneus) và xương chày và xương mác.

Xương chày và xương mác có các cấu trúc cụ thể tạo nên mắt cá chân:

• Mắt cá trong (Medial malleolus) - bên trong một phần của xương chày
• Mắt cá sau (Posterior Malleolus) - phần sau của xương chày
• Mắt cá trong (Lateral Malleolus) – phần xa của xương mác.

Giải phẫu mắt cá chân

Các bác sĩ phân loại gãy xương mắt cá chân theo khu vực xương bị gãy. Ví dụ, một vết gãy ở phần chỏm của xương được gọi là gãy xương mắt cá ngoài, hoặc nếu cả xương chày và xương mác bị gãy, nó được gọi là gãy hai xương mắt cá hay gãy hai xương cổ chân.

Hai khớp có liên quan đến gãy xương cổ chân:

• Khớp cổ chân - nơi xương chày, xương mác và xương sên gặp nhau
• Khớp bất động sợi - khớp giữa xương chày và xương mác, được nối với nhau bởi dây chằng

Các dây chằng chằng chịt tại cổ chân là yếu tố giúp khớp cổ chân ổn định.

Nguyên nhân gãy xương cổ chân

• Lực xoắn hoặc vặn khớp cổ chân quá lớn.
• Trượt hay trật khớp cổ chân.
• Bị vấp ngã,
• Tác động trong một tai nạn giao thông, tai nạn lao động.

Triệu chứng

Bởi vì bong gân mắt cá chân nghiêm trọng có thể cảm thấy giống như các xương cổ chân bị gãy, mọi chấn thương mắt cá chân phải được đánh giá bởi bác sĩ.

Các triệu chứng phổ biến cho gãy xương vùng này bao gồm:

• Đau tức thời và dữ dội
• Sưng
• Bầm tím
• Đau hay khó chịu khi chạm vào
• Không thể chịu trọng lượng cơ thể lên bàn chân bị thương
• Biến dạng ("không đúng chỗ"), đặc biệt nếu khớp cổ chân cũng bị trật khớp

Khám bác sĩ

Tiền sử và khám thể chất

Sau khi thảo luận về lịch sử y tế, các triệu chứng và cách chấn thương xảy ra, bác sĩ sẽ kiểm tra cẩn thận cổ chân, bàn chân và ngón chân.

Kiểm tra hình ảnh cận lâm sàng

Nếu bác sĩ nghi ngờ bị gãy mắt cá chân, họ sẽ yêu cầu các xét nghiệm bổ sung để cung cấp thêm thông tin về chấn thương.

X-quang.

 X-quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phổ biến nhất và có sẵn rộng rãi. X-quang có thể cho thấy nếu xương bị gãy và liệu có sự dịch chuyển (khoảng cách giữa các xương gãy). Nó cũng có thể cho thấy có bao nhiêu mảnh xương gãy. X-quang có thể được chụp ở chân, mắt cá chân và bàn chân để đảm bảo không có gì khác bị tổn thương.

Chụp cắt lớp vi tính (CT).

 Kiểu quét này có thể tạo ra một hình ảnh cắt ngang của mắt cá chân và đôi khi được thực hiện để đánh giá thêm chấn thương mắt cá chân. Nó đặc biệt hữu ích khi gãy xương kéo dài vào khớp cổ chân.

Chụp cộng hưởng từ (MRI).

 Những xét nghiệm này cung cấp hình ảnh độ phân giải cao của cả xương và mô mềm, như dây chằng. Đối với một số gãy xương mắt cá chân, chụp MRI có thể được thực hiện để đánh giá dây chằng mắt cá chân.

Điều trị:

Gãy xương mắt cá ngoài

Một gãy xương mắt cá ngoài là một gãy đầu dưới xương mác.

Có nhiều cấp độ khác nhau mà tại đó xương mác có thể bị gãy. Mức độ nghiêm trọng của gãy xương mác có thể được dùng chỉ định điều trị sau này.

Điều trị không phẫu thuật

Bệnh nhân có thể không cần phẫu thuật nếu cổ chân ổn định, có nghĩa là xương gãy vẫn nằm đúng vị trí hoặc chỉ vừa đủ ra khỏi vị trí. X-quang có thể được thực hiện để xem mắt cá chân có ổn định không. Loại điều trị cần thiết cũng có thể dựa trên nơi xương bị gãy.

Một số phương pháp khác nhau được sử dụng để bảo vệ gãy xương trong khi lành, từ dung nẹp cố định hay bó bột cổ chân. Một số trường hợp, bác sĩ cho phép bệnh nhân chịu sức lên chân của họ ngay lập tức, trong khi những trường hợp khác khiến họ chờ đợi trong 6 tuần.

Bệnh nhân sẽ tái khám thường xuyên để chụp lại Xquang mắt cá chân để đảm bảo các mảnh vỡ của bạn không bị di lệch ra khỏi vị trí trong quá trình chữa lành.

Điều trị phẫu thuật

Nếu gãy xương không đúng vị trí hoặc mắt cá không ổn định, gãy xương có thể được điều trị bằng phẫu thuật. Trong loại thủ thuật này, các mảnh xương đầu tiên được định vị lại (nắn chỉnh) theo đúng giải phẫu bình thường của chúng. Chúng được giữ với nhau bằng nẹp vít và các tấm kim loại gắn vào bề mặt ngoài của xương. Trong một số trường hợp, dung đinh nội tủy bên trong xương có thể được sử dụng để giữ các mảnh xương lại với nhau trong khi chúng lành lại.

Điều trị: Gãy xương mắt cá trong

Gãy xương mắt cá trong là gãy đàu dưới xương chày. Gãy xương có thể xảy ra ở các cấp độ khác nhau của mắt cá trong.

Gãy mắt cá trong thường xảy ra với một vết nứt của xương mác (mắt cá ngoài), hay gãy xương chày sau (mắt cá sau), hoặc chấn thương dây chằng mắt cá chân.

Điều trị không phẫu thuật

Nếu gãy xương không di lệch vị trí hoặc là một vết gãy rất nhỏ, nó có thể được điều trị mà không cần phẫu thuật.

X-quang có thể được thực hiện để xem gãy xương và mắt cá chân có ổn định không.

Gãy xương có thể được điều trị bằng bó bột hoặc dung nẹp cố định hay nẹp có thể tháo rời. Thông thường, cần tránh chịu trọng lượng lên chân đau trong khoảng 6 tuần.

Điều trị phẫu thuật

Nếu gãy xương không đúng vị trí hoặc mắt cá chân không ổn định, phẫu thuật có thể được đề nghị.

Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể được xem xét ngay cả khi gãy xương không di lệch. Điều này được thực hiện để giảm nguy cơ gãy xương không lành  và cho phép bệnh nhân bắt đầu di chuyển cổ chân sớm hơn.

Một gãy xương mắt cá trong có thể dẫn đến di lệch khớp cổ chân. Sự di lệch xảy ra khi một lực quá lớn, nó đẩy đầu xa của xương này sang xương khác. 

Tùy thuộc vào vết gãy, các mảnh xương có thể được cố định bằng cách sử dụng nẹp vít, đóng đinh nội tủy hay cố định ngoài…

Điều trị: Gãy xương mắt cá sau

Một gãy xương mắt cá sau là một gãy xương ở mặt sau của xương chày ở cấp độ của khớp mắt cá chân.

Trong hầu hết các trường hợp gãy xương mắt cá sau, mắt cá ngoài cũng có nguy cơ bị vỡ. Điều này là do chúng được kết nối chung bởi một dây chằng. Một vết nứt của mắt cá trong cũng có thể tổn thương mắt cá sau vì cùng là một xương chày.

Tùy thuộc vào mảnh vỡ lớn như thế nào, mặt sau của mắt cá chân có thể không ổn định. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu mảnh lớn hơn 25% khớp mắt cá chân, mắt cá chân trở nên không ổn định và cần được điều trị bằng phẫu thuật.

Điều quan trọng là gãy xương mắt cá sau được chẩn đoán và điều trị đúng vì nguy cơ phát triển viêm khớp. Mặt sau của xương chày nơi xương gãy được bọc bằng sụn - ​​là bề mặt nhẵn có đường khớp. Nếu mảnh xương gãy lớn hơn khoảng 25% mắt cá chân và nằm ngoài vị trí hơn một vài milimet, bề mặt sụn sẽ không lành đúng cách và bề mặt khớp sẽ không nhẵn. Bề mặt không bằng phẳng này thường dẫn đến tăng áp lực và lực tác động không đồng đều trên bề mặt khớp, dẫn đến tổn thương sụn và sự phát triển của viêm khớp.

Điều trị không phẫu thuật

Nếu gãy xương không phạm khớp và mắt cá chân ổn định, nó có thể được điều trị mà không cần phẫu thuật.

Điều trị có thể bằng bó bột hoặc nẹp rời. Bệnh nhân thường được khuyên không nên chịu bất kỳ trọng lượng nào lên mắt cá chân trong 6 tuần.

Điều trị phẫu thuật

Nếu gãy xương bị di lệch ra khỏi vị trí hoặc nếu mắt cá chân không ổn định, phẫu thuật có thể được chỉ định.

Các lựa chọn phẫu thuật khác nhau có sẵn để điều trị gãy xương mắt cá sau. Một lựa chọn là đặt vít từ phía trước mắt cá chân ra phía sau hoặc ngược lại. Một lựa chọn khác là đặt một tấm và ốc vít dọc theo mặt sau của đầu dưới xương chày.

Điều trị: Gãy hai xương mắt cá (Bimalleolar)

"Bi" có nghĩa là hai. "Bimalleolar" có nghĩa là hai trong số ba phần của mắt cá chân bị tổn thương. 

Trong hầu hết các trường hợp gãy hai xương mắt cá, mắt cá ngoài và mall mắt cá  trong bị vỡ và khớp cổ chân không ổn định.

Một gãy hai xương mắt cá có nghĩa là ngoài một trong những mắt cá bị gãy, dây chằng của chúng cũng bị tổn thương. Thông thường, điều này có nghĩa là xương mác bị phá vỡ cùng với dây chằng bên trong, làm cho cổ chân không ổn định.

X-quang có thể được thực hiện để xem liệu dây chằng bên có bị tổn thương hay không.

Gãy hai xương hoặc gãy xương một bên mắt cá đều là gãy xương không ổn định và có thể liên quan đến trật khớp cổ chân.

Điều trị không phẫu thuật

Những chấn thương này được coi là không ổn định và phẫu thuật thường được chỉ định.

Điều trị không phẫu thuật có thể được xem xét nếu bệnh nhân có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, trong đó nguy cơ phẫu thuật có thể quá lớn hoặc nếu bệnh nhân thường không đi bộ.

Điều trị ngay lập tức thường bao gồm nẹp để cố định mắt cá chân cho đến khi sưng giảm. Một nẹp tạm thời được áp dụng. Các nẹp có thể được thay đổi thường xuyên vì tình trạng giảm sưng ở mắt cá chân.

Bệnh nhân sẽ cần tái khám thường xuyên chụp tia X nhằm đảm bảo cổ chân vẫn ổn định.

Trong hầu hết các trường hợp, không được phép chịu sức trong 6 tuần. Sau 6 tuần, mắt cá chân có thể được bảo vệ bằng nẹp có thể tháo rời khi nó tiếp tục lành.

Điều trị phẫu thuật

Điều trị phẫu thuật thường được khuyến nghị vì những gãy xương này làm cho mắt cá chân không ổn định.

Gãy xương mắt cá ngoài và trong được điều trị bằng các kỹ thuật phẫu thuật tương tự như được viết ở trên cho mỗi gãy xương được liệt kê.

Điều trị: Gãy ba xương mắt cá

Gãy ba mắt cá có nghĩa là cả ba mắt cá chân đều bị gãy. Đây là những chấn thương không ổn định và chúng có thể được liên kết với một trật khớp.

Điều trị không phẫu thuật

Những chấn thương này được coi là không ổn định và phẫu thuật thường được chỉ định.

Như với gãy xương mắt cá chân, điều trị không phẫu thuật có thể được xem xét nếu bệnh nhân có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, trong đó nguy cơ phẫu thuật có thể quá lớn hoặc nếu bệnh nhân thường không đi lại.

Điều trị không phẫu thuật tương tự như gãy hai xương mắc cá, như mô tả ở trên.

Điều trị phẫu thuật

Mỗi gãy xương có thể được điều trị bằng các kỹ thuật phẫu thuật tương tự như được viết ở trên cho từng gãy xương riêng lẻ.

Điều trị: Chấn thương do khớp giữa hai mắt cá trong và ngoài

Khớp bất động sợi nằm giữa xương chày và xương mác, và được giữ bởi các dây chằng. Một chấn thương nơi này có thể chỉ là dây chằng - đây còn được gọi là một kiểu của bong gân mắt cá chân. Tùy thuộc vào mức độ không ổn định của mắt cá chân, những chấn thương này có thể được điều trị mà không cần phẫu thuật. Tuy nhiên, những bong gân này mất nhiều thời gian để chữa lành hơn bong gân mắt cá chân bình thường.

Trong nhiều trường hợp, chấn thương do hội chứng bao gồm cả bong gân dây chằng và một hoặc nhiều gãy xương. Đây là những chấn thương không ổn định và khó lành nếu không cần điều trị bằng phẫu thuật.

Bác sĩ có thể làm xét nghiệm x-quang để xem liệu khớp bất động sợi có bị tổn thương hay không.

Phục hồi

Bởi vì có một loạt các chấn thương như vậy, cũng có khoảng thời gian lành thương khác nhau ở mỗi người trung bình phải mất ít nhất 6 tuần để xương gãy lành lại. Có thể mất nhiều thời gian hơn để dây chằng và gân có liên quan để chữa lành.

Kiểm soát đau

Đau sau chấn thương hoặc phẫu thuật là một phần tự nhiên của quá trình lành thương. Bác sĩ, điều dưỡng và vật lý trị liệu sẽ làm việc để giảm đau, điều này có thể giúp phục hồi nhanh hơn.

Thuốc thường được kê đơn để giảm đau ngắn hạn sau phẫu thuật hoặc chấn thương. Nhiều loại thuốc có sẵn để giúp kiểm soát cơn đau, bao gồm opioid, thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và thuốc gây tê tại chỗ. Bác sĩ của bạn có thể sử dụng kết hợp các loại thuốc này để cải thiện giảm đau, cũng như giảm thiểu nhu cầu về opioids.

Xin lưu ý rằng mặc dù opioids giúp giảm đau sau phẫu thuật hoặc chấn thương, chúng là một chất gây nghiện và có thể gây nghiện. Điều quan trọng là chỉ sử dụng opioids theo chỉ dẫn của bác sĩ. Ngay khi cơn đau bắt đầu cải thiện, hãy ngừng dùng thuốc này. Nói chuyện với bác sĩ nếu cơn đau của bạn không bắt đầu cải thiện trong vòng một vài ngày điều trị.

Vật lý trị liệu Phục hồi chức năng gãy xương

Phục hồi chức năng là rất quan trọng bất kể điều trị gãy xương mắt cá chân như thế nào.

Khi bác sĩ Vật lý trị liệu cho phép bệnh nhân bắt đầu di chuyển mắt cá chân, các chương trình vật lý trị liệu và tập luyện tại nhà là rất quan trọng. Làm bài tập thường xuyên là chìa khóa thúc đẩy tiến trình lành thương.

Cuối cùng, bệnh nhân cũng sẽ bắt đầu thực hiện các bài tập tăng tiến. Có thể mất vài tháng để các cơ quanh mắt cá chân của bạn đủ khỏe để đi lại mà không đi khập khiễng và trở lại hoạt động thường xuyên.

Một lần nữa, các bài tập chỉ tạo ra sự khác biệt nếu thực sự làm chúng.

Chịu sức

Gãy xương cụ thể được xác định khi bệnh nhân có thể bắt đầu đặt trọng lượng lên mắt cá chân của mình. Bác sĩ VLTL cho phép bệnh nhân bắt đầu dồn trọng lượng lên mắt cá chân khi họ cảm thấy chấn thương của bạn đủ ổn định để làm điều đó.

Điều rất quan trọng là không đặt trọng lượng lên mắt cá chân của mìnhcho đến khi bác sĩ nói rằng bạn có thể. Nếu đặt trọng lượng lên mắt cá chân bị thương quá sớm, các mảnh gãy có thể di lệch hoặc phẫu thuật có thể thất bại và có thể phải bắt đầu phẫu thuật lại từ đầu.

Hỗ trợ

Nó là rất phổ biến để có một số loại khác nhau để mặc trên mắt cá chân bị thương, tùy thuộc vào chấn thương.

Ban đầu, hầu hết các gãy xương mắt cá chân được đặt trong nẹp để bảo vệ mắt cá chân và cho phép giảm sưng.

Ngay cả sau khi xương gãy đã lành, bác sĩ của bạn có thể khuyên bệnh nhân nên đeo nẹp cổ chân trong vài tháng trong khi bạn đang làm các hoạt động thể thao.

Biến chứng

Những người hút thuốc, mắc bệnh tiểu đường hoặc người cao tuổi có nguy cơ cao bị biến chứng sau phẫu thuật, bao gồm các vấn đề về chữa lành vết thương. Điều này là do có thể mất nhiều thời gian hơn để xương của họ lành lại.

Điều trị không phẫu thuật

Nếu không phẫu thuật, có nguy cơ gãy xương sẽ di lệch ra khỏi vị trí trước khi nó lành. Đây là lý do tại sao dõi tái khám với bác sĩ theo lịch trình.

Nếu các mảnh gãy xương di chuyển ra khỏi vị trí và xương lành lại ở vị trí đó thì sự ổn định của khớp mắt cá chân bị ảnh hưởng.

Nếu một di lệch xảy ra hoặc nếu mắt cá chân không ổn định sau khi nó lành, điều này cuối cùng có thể dẫn đến viêm khớp ở mắt cá chân.

Điều trị phẫu thuật

Rủi ro phẫu thuật nói chung bao gồm:

• Nhiễm trùng
• Sự chảy máu
• Đau đớn
• Cục máu đông ở châi dưới
• Tổn thương mạch máu, gân hoặc dây thần kinh

Rủi ro từ điều trị phẫu thuật gãy xương mắt cá chân bao gồm

• Khó chữa lành xương
• Viêm khớp
• Đau từ các tấm và ốc vít được sử dụng để cố định gãy xương. Một số bệnh nhân chọn cách loại bỏ chúng vài tháng sau khi vết gãy của họ lành lại

Kết quả

Mặc dù hầu hết mọi người trở lại hoạt động hàng ngày bình thường, ngoại trừ thể thao, trong vòng 3 đến 4 tháng, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mọi người vẫn có thể hồi phục đến 2 năm sau khi bị gãy mắt cá chân. Có thể mất vài tháng để bệnh nhân ngừng đi khập khiễng khi đi bộ và trước khi họ có thể trở lại chơi thể thao. Hầu hết mọi người trở lại lái xe trong vòng 9 đến 12 tuần kể từ khi họ bị thương.

Thảo luận gì với bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình:

• Khi nào tôi có thể bắt đầu dồn trọng lượng lên chân?
• Tôi sẽ nghỉ làm bao lâu?
• Tôi có bất kỳ rủi ro cụ thể cho những tư thế, hành động không đúng?
• Nếu tôi phải phẫu thuật, những rủi ro là gì?
• Tôi có loãng xương không?

Can thiệp Vật Lý Trị Liệu- Phục Hồi Chức Năng càng sớm càng tốt nhằm hạn chế những biến chứng do bất động gây ra (loét, yếu cơ, co rút cơ, giới hạn tầm hoạt động khớp, nhiễm trùng phổi…) và kích hoạt sự phục hồi thần kinh.

Nếu cần bất kỳ sự tư vấn hay hỗ trợ cho người thân yêu của mình, anh (chị) có thể liên hệ đến  Vật Lý Trị Liệu tại nhà Best Care

hoặc nói với chúng tôi qua 0937782677 để cùng đồng hành mang đến những điều tốt đẹp nhất cho gia đình mình.